گزارش دومین نشست از سلسله نشست های بررسی رژیم حقوقی دریای خزر

 با عنوان «مسایل اقتصادی و محیط زیستی دریای خزر»

مرکز مطالعات اوراسیای مرکزی

 انتقال آب خزر به فلات مرکزی ایران، هم برای فلات مرکزی و هم حوضه خزر چالش های جدی ایجاد خواهد کرد   

دومین نشست از سلسله نشست های کندوکاو در مورد رژیم حقوقی دریای خزر و نشست علمی تخصصی «مرکز مطالعات اوراسیای مرکزی» با همکاری «بنیاد مطالعات قفقاز» و «انجمن ایرانی مطالعات منطقه ای» با عنوان « مسایل اقتصادی و محیط زیستی دریای خزر » در روز 28 آبان 1397 با حضور دکتر مهناز گودرزی استادیار دانشگاه آزاد اسلامی، دکتر حمیدرضا عزیزی استادیار پژوهشکده مطالعات منطقه ای دانشگاه شهید بهشتی و دکتر مریم آخوندیان عضو هیئت علمی دانشگاه مازندران و رییس مرکز پژوهشی حوضه اقلیمی خزر برگزار شد. ابتدا دکتر الهه کولایی مدیر «مرکز مطالعات اوراسیای مرکزی» با اشاره به امضای کنوانسیون رژیم حقوقی دریای خزر در تابستان سال 1397 گفتند: «با امضای این کنوانسیون، مرکز مطالعات اوراسیای مرکزی ضرورت پرداختن به مسایل مختلف طرح شده در حوزه ی این دریاچه را مورد توجه قرار داد. ما در نشست نخست به روند تحولات سیاسی تاریخی پیرامون این دریاچه پرداختیم. در این نشست ابعاد اقتصادی و محیط زیستی بررسی می شود و در نشست بعدی نیز مسایل حقوقی این دریاچه بررسی خواهد شد».

سپس دکتر مریم آخوندیان رییس مرکز پژوهشی حوضه اقلیمی خزر با ذکر این نکته که «اگر محیط زیست دریای خزر حفظ نشود هیچ یک از کارکردهای اقتصادی و اجتماعی آن حفظ نخواهد شد»، چالش ها و معضل های محیط زیستی دریای خزر را واکاوی کردند. در ادامه­ نشست دکتر عزیزی مسایل اقتصادی و انرژی شرق این دریا را محور سخنان خود قرار دادند. دکتر عزیزی گفتند: « مسیرهای انتقال انرژی از آسیای مرکزی به مرزهای شرقی خزر با دو چالش روبه رو بود. نخست مشخص نبودن رژیم حقوقی دریای خزر و دوم ناسازگاری میان کشورها برسر منابع مشترک. اما مهمترین جنبه ی کنوانسیون رژیم حقوقی دریای خزر این است که اجازه ی انتقال انرژی را می دهد». سخنران پایانی نشست دکتر مهناز گودرزی نیز با واکاوی چالش های انتقال انرژی در غرب دریای خزر و سیاست خطوط لوله در قفقاز جنوبی گفتند: «کنوانسیون رژیم حقوقی خزر امکان تعبیه خطوط لوله از بستر دریای خزر را تایید کرده است». ایشان با اشاره به کنار رفتن طرح ناباکو و فراموش شدن نقش آفرینی ایران در امنیت انرژی اتحادیه اروپا این پیشنهادها را ارائه دادند: معاوضه منابع هیدروکربنی با همسایگان، همکاری ایران  با اتحادیه اروپا، اجرای طرح های انرژی با حضور روسیه و به طور کلی همکاری با کشورهای منطقه و اتحادیه اروپا برای تعدیل ملاحظات امنیتی به­سوی منافع مشترک اقتصادی.

 در پایان نشست نیز حاضران از جمله دکتر ساسان صیرفی عضو هیئت علمی دانشگاه تهران برخی نکات تکمیلی را در مورد ابعاد حقوقی رژیم حقوقی دریای خزر، اجرای پروتکل مسکو و موافقتنامه منابع زنده  آبی بیان داشتند. همچنین دکتر آخوندیان در پاسخ به پرسشی با موضوع انتقال آب خزر به فلات مرکزی ایران گفتند: «کارشناسان محیط زیستی بر این باورند که این طرح موفق نخواهد بود و هم برای فلات مرکزی و هم حوضه خزر چالش های جدی ایجاد خواهد کرد. نخست اینکه هیچ برآوردی در مورد حجم قابل انتقال خزر برای حفظ سطح کنونی خزر ارائه نشده است. هیچ برآوردی در مورد سازوکار دفع فاضلاب در فلات مرکزی وجود ندارد. هیچ برنامه ای برای نمک های برجامانده پیشبینی نشده است. پیامد مکش آب خزر بر کف زیان هم بسیار جدی است. این طرح اشکال­های بسیاری دارد».