خلاصه نشست :

«ریشه­ها و پیامدهای جنگ در گرجستان» موضوع نخستین نشست علمی برنامه اوراسیای مرکزی سال تحصیلی 88- 1387 بود که روز دو شنبه15  مهر 1387 در سالن مرکز مطالعات عالی بین المللی دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران برگزار شد. سخنرانان این نشست دکتر بهرام امیر احمدیان استاد دانشگاه و کارشناس مسایل قفقاز و دکتر الهه کولایی مدیر برنامه اوراسیای مرکزی بودند.

دکتر امیر احمدیان از تحولات اخیر در منطقه قفقاز به عنوان یک «یازده سپتامبر جدید» یاد کرد و آنرا سرآغاز رویه جدیدی در قفقاز دانست. وی برای بیان دلایل آغاز درگیری میان روسیه و گرجستان به تنش­هایی اشاره کرد که از مدتها میان این دو کشور وجود داشت و غرب را عامل اصلی پدید آورنده آن توصیف کرد. دکتر امیر احمدیان گسترش ناتو به سوی شرق، استقرار سپر دفاع موشکی آمریکا در مرزهای غربی روسیه و پیش از آن کمک به وقوع انقلاب­های رنگین در جمهوری­های پیشین شوروی و مناطق پیرامون روسیه را نوعی تلاش به وقوع محدود سازی و محاصره کردن روسیه دانست که غرب پس از دوران جنگ سرد در حال تکرار کردن آن علیه مسکو است.

سخنران با یاد آوری تلاش روسیه برای نشان دادن مخالفت خود با اقدام غرب و ناتو تأکید کرد که مسکو ناچار برای حفظ منافع حیاتی خود و جلوگیری از ورود ناتو به پشت کوههای قفقاز که مرز طبیعی روسیه در جنوب غربی سرزمین خویش به شمار می­رود، دست به نمایش توان استراتژیک نهفته خود زده و تهدید را جایگزین اعتراض کند. به گفته این کارشناس مسائل قفقاز، به رسمیت شناخته شدن استقلال کوزوو علیرغم مخالفت مادر، از سوی آمریکا و اروپا و اشتباه محاسبه میخائیل ساکاشویلی رئیس جمهوری گرجستان در آغاز کردن اقدام نظامی به هدف بازگرداندن حاکمیت اوستیای جنوبی به تفلیس در 8 اوت کذشته بهانه لازم را در اختیار روسیه قرار داد که برای حفاظت از جان سربازان حافظ صلح خود و دارندگان تابعیت روسیه دست به دخالت نظامی علیه گرجستان بزند.

این استاد دانشگاه در بخش دیگری از سخنان خود با تأکید بر اینکه گرجستان ازدر قرن دوازدهم میلادی هیچگاه از نظر نظامی دارای یک دولت واحد نبوده است، وجود مناطق متعدد مستقل و خود مختار از نظر قومی که هر کدام از دیر باز مترصد جدا شدن از گرجستان بوده­اند، در کنار عدم موفقیت دولت ساکاشویلی در مبارزه با فساد مالی، بیکاری و عدم توانایی جذب سرمایه­گذاری خارجی را از مشکلات بزرگ پیش روی دولت جوان تفلیس توصیف کرد.

دکتر امیر  احمدیان در پایان سخنرانی خود یا جمع بندی تحولات اخیر قفقاز گفت: «ما با یک رویه جدید روبرو هستیم که اگر ادامه پیدا کند می­تواند در منطقه اوراسیا که کشورهای تشکیل دهنده آن از جمله خود روسیه بالقوه دارای چنین استعدادهای جدایی طلبی هستند. وضعیت خطرناکی به وجود آورد که پی آمدهای زیادی به دنبال آورد.

در ادامه نشست خانم الهه کولایی مدیر برنامه اوراسیای مرکزی به موضوع جلسه پرداختند و تحول حمله گرجستان به استان خود مختار اوستیای شمالی و سپس پاسخ کوبنده روسیه به آن را با وجود آنکه به گفته بسیاری از ناظران امور ژئوپلیتیک شوک آور و تغییر دهنده نه فقط منطقه بلکه جهان توصیف شده، را چندان بی­سابقه ندانست. دکتر کولایی با شاره به حوادث پس از فروپاشی اتحاد شوروی و تحولات مربوط به سیاست منطقه­ای و بین المللی به ویژه نگاه روسیه به جمهوری­های پیشین اتحاد شوروی، واکنش مسکو به اقدام تفلیس را عجیب و غیر قابل پیش­بینی برآوردنکرد. وی یادآور شد که اقدام نظامی روسیه در اوستیای جنوبی نشان دهنده این اراده این کشور برای دفاع از حوزه حیاتی خود با استفاده از تمامی ابزارهااست، که به روشنی در آیین نامه­ها نظامی روسیه طی سالهای اخیر مورد تأکید قرار گرفته است. دکتر کولایی با اشاره به اهمیت مسأله انتقال انرژی از منطقه قفقاز، رخدادهای سالهای اخیر حاکی از تغییر در سیاستهای منطقه­ای روسیه، از آرمان گرایی پس از فروپاشی شوروی به عمل گرایی، که در دوران پوتین تعمیق پیدا کرده، دانست.

کولایی با اشاره به اهمیت جمهوری­های پیشین اتحاد شوروی به عنوان حوزه­های مناطق حیاتی روسیه و طرح آمریکایی­ها برای مهار روسیه در داخل مرزهای فدراسیون و جلوگیری از نفوذ آن در جمهوری­های سابق شوروی، روند تحولات ناشی از این عوامل را جایگزین شدن بدبینی و عدم اعتماد و نیز رقابت در روابط روسیه با آمریکا و اروپاخواند.

مدیر برنامه اوراسیای مرکزی در پایان و در جمع بندی گفت که احیای جنگ سرد با ویژگی­های دوران اتحاد شوروی را یک برآورد واقع بینانه نیست ، زیرا که مسکو به خوبی ازنیازها و وابستگی­های خود در حوزه­های سرمایه و تکنولوژی به جهان پیشرفته و آمریکا و اروپا آگاهی دارد .روس­ها مایل به تکرار تجربه دوران شوروی نیستند. اما به گفته این استاد دانشگاه و کارشناس امور روسیه، مسکو خیلی سریع به این نتیجه رسید به اگر خواهان دستیابی به نقش سابق و منافع خود در جمهوری­های پیشین شوروی است، باید کنترل انرژی از این مناطق را دیگر بار به دست آورد.

این نشست با پرسش و پاسخ میان حضار و سخنرانان به پایان رسید